«Անկարան և Բաքուն այդ ճանապարհն անվանել են «Զանգեզուրի միջանցք»». «Հենակետ»-ը՝ ուշագրավ իրադարձությունների ամփոփմամբ

«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնը կրկին հրապարակել է նախորդող շաբաթների ընթացքում Ադրբեջանի հետ կապված կարևոր իրադարձությունների ամփոփ տեղեկագիր։

Հրապարակումը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ։

«Ադրբեջանի ռազմական ոլորտին վերաբերող իրադարձություններ

2021թ-ի մարտական պատրաստության ծրագրի համաձայն՝ շաբաթվա ընթացքում Ադրբեջանի ԶՈւ ստորաբաժանումները մարտական կրակով վարժանքներ են կատարել։ Ադրբեջանական բանակում նաև մրցումներ են անցկացվել «Լավագույն հրետանային դիվիզիոն» կոչման համար։

Պաշտպանության նախարարությունը տեղեկացրել է, որ ադրբեջանական բանակի տանկային ստորաբաժանումները զորախաղեր են անցկացրել՝ չհստակեցնելով դրանց անցկացման վայրը։ Ադրբեջանի մոբիլիզացիայի ու զորակոչի պետական ծառայությունից հայտնել են, որԱդրբեջանում մեկնարկել են պահեստազորի զինծառայողների հավաքները։

Ադրբեջանի ՊՆ-ի կողմից հաստատված 2021թ-ի պատրաստության պլանի համաձայն՝ հոկտեմբերի 25-ից ռազմական ուսումնամարզական հավաքներ են սկսվել, որոնք շարունակվելու են մինչև նոյեմբերի 6-ը։ Թուրքիայի ՊՆ-ն տեղեկացրել է, որ Ադրբեջանական բանակի 383 հատուկ ջոկատայիններ հաջողությամբ մասնակցել են Թուրքիայում անցկացվող թրենինգների։

Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև ստորագրված համաձայնագրի շրջանակներում՝ Իսպարտա քաղաքի Լեռնային կոմանդոսի դպրոցում դասընթացներն ավարտած ադրբեջանցի զինծառայողները վերադարձել են Բաքու, իսկ դասընթացներին մասնակցելու համար Թուրքիա է մեկնել ադրբեջանական բանակի զինծառայողների հերթական խումբը։

Էրդողանի՝ Ադրբեջան կատարած պաշտոնական այցի շրջանակներում Զաքիր Հասանովը Կովսականի (Զանգելանի) շրջանում հանդիպել է Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարի հետ, որի ընթացքում քննարկվել են ռազմական, ռազմատեխնիկական, ռազմակրթական և այլ ոլորտներում համագործակցության զարգացման հեռանկարները։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ Ադրբեջանը 2022 թ-ի բյուջեով երկրի պաշտպանության և անվտանգության համար հատկացնելու է 4 մլրդ 489 մլն մանաթ (շուրջ 2․6 մլրդ դոլար)։ Նշենք, որ 2021 թվականին Ադրբեջանը պաշտպանության ու անվտանգության ոլորտին հատկացրել էր 4 մլրդ 585 մլն մանաթ (շուրջ 2․7 մլրդ դոլար)։

Հատկանշական է, որ ադրբեջանական փորձագիտական շրջանակներում քննարկվել է նոր ռազմական ինքնաթիռներ գնելու թեման։ Նշվել է, թե Ադրբեջանը կարող է կամ Պակիստանից գնել JF-17 Thunder,կամ Ռուսաստանից՝ ՄիԳ և Սու ինքնաթիռներ, կամ էլ չինական արտադրության ինքնաթիռներ։ Քննարկվել է նաև այն թեման, որ Ադրբեջանը շուտով Իտալիայից ռազմաուսումնական M-346 ինքնաթիռներ է ստանալու։

Ադրբեջանական մամուլում տեղեկություններ են շրջանառվել, որ Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերը վերջերս ստացել են իսրայելականI-Derby ER հրթիռներ՝ МиГ-29կործանիչների վրա տեղադրելու համար։ Նշվել է, որ այս հրթիռները իսրայելական Rafael պաշտպանական ընկերության Derdy ընտանիքի հրթիռների խորը արդիականացված տարբերակն են:

Արցախից գրավված տարածքներում ադրբեջանական նախագծերի մասին

Իլհամ Ալիևը և Մեհրիբան Ալիևան հոկտեմբերի 25-ին այցելել են Սանասարի (Ղուբաթլիի) շրջան և մասնակցել Խանլըգ-Սանասար (Ղուբաթլի) ավտոմոբիլային ճանապարհի հիմնարկեքի արարողությանը, որը սկիզբ է առնում Խուդաֆերին-Սանասար (Ղուբաթլի)Լաչին ավտոճանապարհի 10-րդ կիլոմետրից և ձգվում դեպի Սանասարի կենտրոն, ինչպես նաև 110/35/10 կիլովոլտանոց «Ղուբաթլի» ենթակայանի, պետական սահմանապահ ծառայության նոր զորամասի բացմանը:

Այնուհետև Ալիևը և Ալիևան հանդիպել են Սանասարի (Ղուբաթլի) շրջանի ներկայացուցիչների հետ, որի ժամանակ Ադրբեջանի նախագահը հայտարարել է, թեԶանգիլանի օդանավակայանը շահագործման կհանձնվի հաջորդ տարի։Ալիևը կարգադրություն է ստորագրել Սանասար (Ղուբաթլի)քաղաքի գլխավոր հատակագծի մշակման միջոցառումների մասին, որի նպատակով պետբյուջեից հատկացվել է 500 հազար մանաթ։

Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի գլխավորած ներկայացուցչական պատվիրակությունըհոկտեմբերի 26-ին ժամանել է Ադրբեջան: Նրա ինքնաթիռը վայրէջք է կատարել Վարանդայի (Ֆիզուլիի) նորակառույց միջազգային օդանավակայանում:Թուրք հյուրերին դիմավորել է Իլհամ Ալիևը:

Թուրքիայի և Ադրբեջանի նախագահները մասնակցել են օդանավակայանի բացման հանդիսավոր արարողությանը, կտրել կարմիր ժապավենը և ստացել հուշանվերներ՝ օդականավայանի խորհրդանշական բանալիները: Ալիևն ասել է, թե Ֆիզուլիի օդանավակայանի թռիչքուղին կունենա ցանկացած տեսակի, այդ թվում` գերծանր օդանավեր ընդունելու հնարավորություն:

Էրդողանի այս այցի օրակարգում կարևոր տեղ է զբաղեցրել նաև Կովսականը (Զանգելանը): Երկու նախագահներն այնտեղ մասնակցել են «Խելացի ագրոպարկի» հիմնարկեքին: Ագրոպարկը, որն անվանել են «Dost», կառուցվելու է Թուրքիայի աջակցությամբ: Ապա նախագահները ծանոթացել են Ահմեդբեյլի-Վարանդա (Ֆիզուլի)-Շուշի ճանապարհի կառուցման ընթացքին, ինչից հետո էլ մասնակցել են Հորադիզ-Ջաբրայիլ-Կովսական (Զանգելան)-Աղբենդ ավտոճանապարհի հիմնարկեքին: Անկարան և Բաքուն այդ ճանապարհն անվանել են «Զանգեզուրի միջանցք»:

Էրդողանը Ադրբեջանից վերադառնալուն պես, պատասխանելով լրագրողների հարցերին, նշել է, թե Թուրքիան մեծ նշանակություն է տալիս Ղարաբաղում ավերումների հետևանքների վերացմանը։ Նա հայտարարել է, թե Թուրքիան խոչընդոտ չի տեսնի Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում, եթե Հայաստանը լուծի իր խնդիրները Ադրբեջանի հետ։

Թուրքիայի նախագահին առընթեր Ներդրումային գրասենյակի ղեկավար Ահմեդ Բուրաք Դաղլըօղլուն հայտարարել է, թե Թուրքիան պատրաստ է ներդրումներ կատարել Ադրբեջանի նախագծերում, մասնավորապես՝ Ղարաբաղի վերականգնման գործում։ Բաքվի ֆոնդային բորսայի վարչության խորհրդի նախագահի պաշտոնակատար Էլդար Աբդուլլաևը հայտարարել է, որ բորսան պատրաստ է թողարկել «կանաչ պարտատոմսեր» (Green bond) Ղարաբաղի տարածքներում վերականգնողական աշխատանքների համար։

Ադրբեջանի 2022 թ․ պետական բյուջեում նախատեսվում է 2,2 մլրդ մանաթ (շուրջ 1․3 մլրդ դոլար) հատկացնել Ղարաբաղի վերականգնման համար։ Նշենք, որ 2021 թվականի բյուջեով ևս 2․2 մլրդ մանաթ էր նախատեսվել Արցախից գրավված տարածքների վերականգնման համար։ Սակայն այս տարվա առաջին կիսամյակի տվյալներով՝ ընդհանուր հատկացված միջոցների ընդամենը 16․9 տոկոսն է ծախսվել։

Ադրբեջանի Մաքսային պետական կոմիտեն Սանասարի (Ղուբաթլի) շրջանի տարածքում ստեղծել է Հարավային տարածքային գլխավոր մաքսային վարչության «Ղուբաթլի» մաքսակետը։ Ադրբեջանի թվային զարգացման և տրանսպորտի նախարարությունից հայտնել են, թե Սանասարում (Ղուբաթլիում) ապահովվել է ռադիոհեռուստատեսային հեռարձակումը և աշխատանքներ են տարվում Ղարաբաղի մյուս տարածքներում հեռարձակումը վերականգնելու ուղղությամբ։

Շուշիի շրջանում Ադրբեջանի նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Այդըն Քերիմովը գրել է, որ Շուշի քաղաքի ջեռուցման համակարգն ամբողջությամբ պատրաստ է ձմռանը։ Թուրքական Ziraat Bank-ի գլխավոր տնօրեն Ալփասլան Չաքարը հայտարարել է, որ Ziraat Bank Azerbaycan-ը ծրագրում է նոր մասնաճյուղեր բացել Ղարաբաղում և Նախիջևանում։

Իրան-Ադրբեջան հարաբերությունների լարվածության մասին

Թեհրանի ու Բաքվի միջև լարվածությունը շաբաթվա ընթացքում համեմատաբար թուլացել է, սակայն Ադրբեջանում հակաիրանական գործընթացները շարունակվել են։

Իրանի արտգործնախարար Ամիր Աբդոլահիանը Թեհրանում տեղի ունեցած ասուլիսի ընթացքում հայտարարել է, թե Ադրբեջանի և Իրանի միջև լարվածությունը, որը հանրային տիրույթում է ընթացել, ավարտված է։

Ադրբեջանում արգելափակել են մի շարք իրանամետ շիաական կայքեր: Նրանց քարոզչությունը յութուբում ևս արգելվել է։ Ադրբեջանում իրանամետ կայքերի այգելափակման լուրը սոցցանցերում ակտիվ քննարկումների պատճառ է դարձել։

ՀՀ-ում ԻԻՀ դեսպան Աբբաս Բադախշան Զոհուրին հայտարարել է, որ ըստ ՌԴ-ի, ՀՀ-ի և Ադրբեջանի եռակողմ հրադադարի համաձայնագրի՝ Սյունիքով անցնող տարանցիկ ճանապարհը պետք է ունենար իր նախկին կարգավիճակը մինչև նոր ճանապարհի ավարտը: «Ցավոք, մենք տեսանք, որ ադրբեջանական կողմն իրանական բեռնատարներից վճար էր գանձում»,-նշել է նա:

Իրանի ճանապարհների և քաղաքաշինության նախարար Ռոստամ Ղասեմին լրագրողներին ասել է, թե Իրանի երկաթուղային Արդաբիլ-Փարսաբադ գիծը կմիանա Ադրբեջանի երկաթուղային հաղորդակցությանը։ Նշենք, որ Իրանի Փարսաբադ քաղաքը գտնվում է Արաքս գետի ափին՝ Հորադիզին սահմանակից տարածքում։

Էրդողանն Ադրբեջանից վերադառնալիս, պատասխանելով լրագրողների հարցերին, հայտարարել է, որ ադրբեջանցի իր պաշտոնակցի հետ քննարկել է նաև Բաքվի և Թեհրանի միջև լարվածությունը։ Թուրքիայի նախագահն ասել է, որ Ալիևը հայտարարել է, թե իրենք Իսրայելի հետ հարաբերությունների հարցում որևէ փոփոխության չեն գնալու։ Թուրքիայի նախագահը հույս է հայտնել, որ «եթե Իրանը ողջախոհություն դրսևորի, ապա Իրանի և Ադրբեջանի միջև որևէ խնդիր չի առաջանա»։

Բաքվում Իսրայելի դեսպան Ջորջ Դիքը հայտարարել է, որ ոչ մի երրորդ երկիր չի կարող միջամտել իրենց՝ Ադրբեջանի հետ ունեցած հարաբերություններին՝ ըստ երևույթին, նկատի ունենալով Իրանին։

Տարածաշրջանային նախագծերի մասին

Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Լի Լիցենբերգերը, մեկնաբանելով «զանգեզուրյան միջանցքի բացման» հարցը, հայտարարել է, թե ԱՄՆ-ն աջակցում է այն քայլերին, որոնք նպաստում են տարածաշրջանի երեք երկրների տնտեսական զարգացմանը։

Գազի գների ռեկորդային աճի ֆոնին միջազգային մամուլում քննարկվել է այն հարցը, որ եվրոպացի սպառողները ռուսական գազը կարող են փոխարինել ադրբեջանականով, և Ադրբեջանը կարող է դիտվել որպես այլընտրանք Ռուսաստանին։

Բուլղարիայի էներգետիկայի և ջրի կարգավորման հանձնաժողովի նախագահ Իվան Իվանովը հայտարարել է, թե Բուլղարիա մատակարարվող ադրբեջանական բնական գազի գինը 4 անգամ ցածր է ռուսականից։ Իվանովը նաև ասել է, որ Բուլղարիան Ադրբեջանից ներկրում է ընդամենը 350 միլիոն խորանարդ մետր գազ՝ համաձայնեցված 1 միլիարդ խորանարդ մետր բնական գազից։

Շաբաթվա ընթացքում Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունը (SOCAR) Ռումինիայում բացել է 66-րդ բենզալցակայանը։Ամերիկյան Trans Caspian Resources ընկերությունը առաջարկել է Թուրքմենստանին Անդրկասպյան գազատարի փոխարեն իրականացնել 800 մլն դոլար արժողությամբ Անդրկասպյան փոխկապակցման նախագիծը, որն անցնելու է Ադրբեջանի տարածքով։

Գերիների վերադարձի և ականապատման խնդիրների մասին

Բրիտանահայ մարդասիրական խմբի անդամները Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Բորիս Ջոնսոնին կոչ են արել Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպման ժամանակ պահանջել անհապաղ և անվերապահ ազատ արձակել հայ գերիներին։

Ադրբեջանում Բելգիայի դեսպան Միշել Պիտերմանսը հայտարարել է, թե Ղարաբաղի վերականգնման խոչընդոտներից մեկն ականների և այլ չպայթած զինամթերքի առկայությունն է: Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը հայտարարել է, որ շփումները շարունակվում են Հայաստանի կողմից ականադաշտերի քարտեզների տրամադրման նպատակով։

Այլ թեմաներ

Թուրքիայի արտգործնախարար Չավուշօղլուն հայտարարել է, թե Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցում Թուրքիան գործում է Ադրբեջանի հետ համատեղ։

Միլլի Մեջլիսի միջազգային հարաբերությունների և միջխորհրդարանական կապերի հանձնաժողովի նախագահ Սամեդ Սեյիդովը հայտարարել է, թե Վատիկանում Ադրբեջանի դեսպանատուն կբացվի:

Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը թվիթերյան իր էջում հանդես է եկել գրառմամբ, որով կոչ է արել ժողովրդավարական երկրներին դադարեցնել անտեսել այն սպառնալիքը, որ ներկայացնում է Ադրբեջանում Իլհամ Ալիևի բռնապետական վարչակարգըտարածաշրջանում ազատության և ժողովրդավարության համար»։