Ադրբեջանը Քարվաճառի հանքերի շահագործման հարցով պայմանագիր է կնքել թուրքական ընկերությունների հետ․ «Հենակետ»-ը ամփոփել է անցնող շաբաթը

«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնն ամփոփել է նախորդ շաբաթվա ընթացքում Ադրբեջանի հետ կապված կարևոր իրադարձությունները։

Հրապարակումը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ։

«Ադրբեջանի հետ կապված պաշտոնական հայտարարություններ

Ֆրանսիական France 24 հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում Ալիևը բացառել է Արցախի հայերին որևէ ինքնավարություն տրամադրելու հնարավորությունը։ Միաժամանակ, Ալիևը Զանգեզուրն անվանել է իրենց «պատմական հողը»:

Ադրբեջանի նախագահը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին մեղադրել է Արցախի դեմ իր ագրեսիայի համար պայմաններ ստեղծելու մեջ։ Նշելով, որ ԵԱՀԿ ՄԽ-ն անգործության է մատնված և չի ցանկանում լուրջ ճնշում գործադրել Երևանի վրա՝ Ալիևն ասել է, որ համանախագահ երկրները նախընտրում են «ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն» քաղաքականությունը:

Ֆրանսիական France 24 հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում Ալիևը հայտարարել է, թե Բաքուն պատրաստ է Փարիզի հետ հարաբերությունների նորմալացմանը։ Նրա խոսքով՝պատերազմի ժամանակ Ֆրանսիան ազնիվ միջնորդի դեր չի կատարել՝ միակողմանիորեն աջակցելով Հայաստանին:

Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլին Հայաստանին և Ադրբեջանին առաջարկել է իր միջնորդական ջանքերը՝ Թբիլիսիում բանակցությունների հարթակ ստեղծելու միջոցով։ Թուրքիայի նախագահի մամուլի քարտուղար Իբրահիմ Քալընը հայտարարել է, թե Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը կապահովի խաղաղությունը ողջ տարածաշրջանում։

Արցախյան պատերազմի մեկնարկի առաջին տարելիցի մասին

Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն սեպտեմբերի 27-ի Արցախյան պատերազմի մեկնարկի տարելիցի կապակցությամբ արված հայտարարության մեջ նշել է, թե Ադրբեջանը պատրաստ է Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորել ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության սկզբունքների պահպանման հիման վրա:

Արցախի դեմ ագրեսիայի տարելիցի օրը Ադրբեջանի նախագահը հերթական սպառնալիքներն է հնչեցրել Հայաստանի հասցեին՝ նշելով, թե իբր Հայաստանը չի կատարում նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հրադադարի հայտարարությամբ ստանձնած պարտավորությունները։

Ալիևի խոսքով՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» բացումը անհրաժեշտ պայման է Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման համար: Ադրբեջանի նախագահը դրական է գնահատել ռուսական խաղաղապահ ուժերի գործունեությունը։ Ալիևը կրկնել է, թեԼՂ հակամարտությունը լուծվել է և մնացել անցյալում։

Սեպտեմբերի 27-ին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը շնորհավորել է Ալիևին «հաղթանակի» կապակցությամբ: Իսկ Մևլութ Չավուշօղլուն հանդիպել է Ջեյհուն Բայրամովի հետ, որի ժամանակ Թուրքիայի արտգործնախարարը Հայաստանին մեղադրել է Ադրբեջանի կողմից արված խաղաղության առաջարկն առ այսօր անպատասխան թողնելու մեջ։

Սեպտեմբերի 27-ին Բաքվում երթ է անցկացվել՝ ի հիշատակ Արցախյան երկրորդ պատերազմում զոհվածների, որը գլխավորել են Իլհամ Ալիևն ու նրա կինը՝ Մեհրիբան Ալիևան։Երթին ավելի քան 3000 կուրսանտ ու զինծառայող է մասնակցել՝ պատերազմի 3000 զոհերի նկարներով։Նշենք, որ ադրբեջանական պաշտոնական տվյալներով՝ 44-օրյա պատերազմում զոհվել է 2907 զինծառայող, 7-ը մինչ օրս համարվում է անհետ կորած։

Սեպտեմբերի 27-ին Արցախյան պատերազմի տարելիցի կապակցությամբ Շուշիում տեղի է ունեցելկապակցությամբ զորահանդես: Ալիևը մասնակցել է Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի հուշահամալիրի և Հաղթանակի թանգարանի հիմնարկեքի արարողությանը։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ ադրբեջանական հեռուստատեսությունը նկարահանել է երկու մասից բաղկացած ֆիլմ` նվիրված Արցախյան պատերազմում Ադրբեջանի հաղթանակին:

Արցախի դեմ Թուրքիայի և Ադրբեջանի ագրեսիայի տարելիցի կապակցությամբ ամերիկացի կոնգրեսական Ֆրենկ Փալոնեն թվիթերյան գրառում է կատարել՝ խոստանալով շարունակել ձգտել Ադրբեջանի և Թուրքիայի նախագահներին պատասխանատվության ենթարկել:

Ադրբեջանի ռազմական ոլորտին վերաբերող իրադարձություններ

Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայտարարություն է տարածել, որում հերքել է այն տեղեկությունները, թե ադրբեջանական բանակի ստորաբաժանումները սեպտեմբերի 28-ին գնդակոծել են Հայաստանի ԶՈՒ դիրքերը, ինչի հետևանքով հայ զինծառայող է վիրավորվել:

Շաբաթվա ընթացքում Ադրբեջանում սկսել է գործել հրամանատարական կառավարման նոր կենտրոնը, որի նպատակն է ապահովել Ցամաքային զորքերի հրամանատարությանն անմիջականորեն ենթակա ուժերի և միջոցների կայուն կառավարումը։

Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայտնել է, որ Բաքվում բելառուսական պատվիրակության հետ աշխատանքային հանդիպման ժամանակ տեղի են ունեցել հրթիռահրետանային զորքերի զարգացման վերաբերյալ քննարկումներ:

Ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ Քարվաճառում և Սանասարում (Ղուբաթլի) տեղի է ունեցել զինվորական դատախազության շենքերի բացումը։ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր հասանովը քննարկման է հրավիրելբանակի ղեկավարությանը, որի ժամանակ վերլուծվել է իրավիճակը սահմանին և Արցախի շուրջ:

Ալիևի հրամանով՝ ադրբեջանական բանակի ուժերը պետական սահմանին և Արցախում, որտեղ ժամանակավորապես գտնվում է ռուսական խաղաղապահ զորախումբը տեղակայված, բերվել են մարտական պատրաստվածության ամենաբարձր աստիճանի:

Արցախից գրավված տարածքներում ադրբեջանական նախագծերի մասին

Ադրբեջանի էկոնոմիկայի նախարար Միխայիլ Ջաբարովը հայտարարել է, թե Ադրբեջանը թուրքական «Eti Bakır A.S.» և «Artvin Maden A.S» ընկերությունների հետ պայմանագիր է կնքել Արցախի գրավյալ Քարվաճառի շրջանի հանքավայրերի շահագործման վերաբերյալ։ Նշենք, որ թուրքական այս ընկերությունները պատկանում են Էրդողանի մերձավոր բիզնես գործընկերներին։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցները գրել են, թե մեղրի տոնավաճառում, որն անցկացվելու է Բաքվում, վաճառվելու է նաև Քարվաճառի մեղրը։ Ըստ ադրբեջանական մամուլի՝ Վարանդայի (Ֆիզուլիի) շրջանում 600 հա գյուղատնտեսական նշանակության հողերում հացահատիկային կուլտուրաներ են աճեցվել և հավաքվել: Իսկ 78,8 հեկտար տարածքում էլ այս տարի աճեցվել է շաքարի ճակնդեղ:

Ալիևը հայտարարել է, թե միայն այս տարի իրենք 1.3 մլրդ դոլար են հատկացրել Ղաքրաբաղի վերականգնման համար։ Թուրքիայի նախագահի աշխատակազմի մամուլի քարտուղար Իբրահիմ Քալընը հայտարարել է, թե Էրդողանը կմասնակցի Ֆիզուլիի Միջազգային օդանավակայանի բացմանը:

ՉԺՀ կազմավորման օրվա կապակցությամբ այդ երկրի նախագահ Սի Ձինպինին ուղղված շնորհավորական ուղերձում Ալիևը հատուկ ընդգծել է Ղարաբաղի վերականգնման հարցում չինական ընկերություների մասնակցության կարևորությունը։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ բրիտանական «Anglo Asian Mining» բրիտանական ընկերությունը Ադրբեջանի հետ պայմանագիր է կնքել նոր հանքավայրերի մշակման համար։ ««Anglo Asian Mining» Ադրբեջանի կառավարության հետ փաստաթուղթ է ստորագրել հիմնական դրույթների մասին, որոնք ընկերությանը հնարավորություն են տալիս շահագործել 882 քառ կմ ընդհանուր տարածք ընդգրկող երեք նոր հանք։

Իրան-Ադրբեջան հարաբերությունների լարվածության մասին

Իլհամ Ալիևը թուրքական «Անադոլու» գործակալությանը տված հարցազրույցում անդրադարձել է Իրանին և իրանական բեռնատարների՝ Արցախ մուտքին։ Ադրբեջանի նախագահն անսպասելի է որակել Իրանի զորավարժություններն իրենց սահմանների մոտ։ Նա նաև նկատել է, որ իրենց ձեռնարկած քայլերի արդյունքում ներկայումս ոչ մի իրանական մեքենա Արցախ մուտք չի գործում։

Իսլամական Հեղափոխության պահապանների կորպուսի հրամանատարի տեղակալ Ալի Ֆադավին Ալիևին համեմատել է փոքր երեխայի հետ և ընդգծել, որ նրան պատասխանելն իր մակարդակի հարց չէ։ Իսկ Իրանի ԱԳՆ խոսնակ Սայիդ Հաթիբզադեն հայտարարել է, որ հյուսիս-արեւմուտքում անցկացվող զորավարժություններն Իրանի ինքնիշխան խնդիր են, և իրենք չեն հանդուրժի Իսրայելի ռեժիմի ներկայությունը իր սահմաններին:

Միջազգային մամուլն անդրադարձել է Իրանի և Ադրբեջանի միջև առաջացած լարվածությանը: Ըստ հրապարակումների՝ իրանական կողմի անհանգստությունը հիմնականում պայմանավոևված է նրանով, որ Իսրայելը Ադրբեջանին մատակարարում է ԱԹՍ-ներ և այլ բարձր տեխնոլոգիական զենքեր, որոնք Հայաստանի հետ անցյալ տարվա պատերազմում օգնել են Բաքվին ռազմական հավասարակշռությունն իր օգտին փոխել:

Իրանա-ադրբեջանական լարվածության ֆոնին մի շարք իրանցի պատգամավորներ և վերլուծաբաններ սոցցանցերում հիշեցրել են, որ ժամանակին Ադրբեջանը եղել է իրանական տիրապետության տակ։ Իսկ իրանական լրատվամիջոցներում տարածվել են Ադրբեջանին քննադատող հրապարակումներ, ինչպես նաև Ալիևի ծաղրանկարները։

Թուրքական մամուլը նկատել է, թե Իրանի դիրքորոշումը կապում է այն բանի հետ, որ Իրանը «դժգոհ է 44-օրյա պատերազմի արդյունքից»։ Ադրբեջանական մամուլում տեսանյութեր են տարածվել այն մասին, թե ինչպես են իրանական բեռնատարները տանկեր և այլ զրահատեխնիկա տեղափոխում Ադրբեջանի հետ սահման։

Այս ամենի հետ կապված՝ ադրբեջանական մեդիա հարթակում հակաիրանական քարոզչություն է սկսվել։ Իսկ Բաքվում Իրանի դեսպանատան դիմաց ադրբեջանցիները զուգարանում անհրաժեշտ սափորներ են դրել։ Իրանը պաշտոնական բողոք է հղել՝ կապված Բաքվում իր դեսպանատան վրա հարձակման հետ։

Իրանական բանակը հոկտեմբերի 1-ին լայնածավալ «Հեյբարի նվաճողներ» անվանումով զորավարություններ է սկսել Ադրբեջանի հետ սահմանին` հրետանու, ԱԹՍ-ների և ուղղաթիռների ներգրավմամբ։ Նշվել է, որ վարժանքների նպատակն է ստուգել ու ամրապնդել բանակի մարտունակությունը:

ԻԻՀ գերագույն առաջնորդ, այաթոլա Ալի Սայեդ Խամենեին հայտարարել է, թե Իրանի հյուսիս-արևմուքում իրավիճակի լուծումը կայանում է նրանում, որ կանխարգելվի այդ տարածաշրջանում օտարերկրյա բանակների միջամտությունը:

Ադրբեջանական լրատվամիջոցները իրանական զորավարժություները հիմնականում պայմանավորել են նրանով, թե Իրանում մտահոգություններ ունեն, որ Ադրբեջանը մտադիր է ռազմական հարձակման միջոցով ներխուժել Սյունիք ու ապահովվել «Զանգեզուրի միջանցքը»։

Միևնույն ժամանակ, ադրբեջանականմամուլում նշվել է, թե թուրքական և ադրբեջանական ԱԹՍ-ները հսկում են Իրանի ռազմական շարասյուների տեղաշարժը դեպի հյուսիսային սահմանները: Ադրբեջանական բանակի գլխավոր շտաբը ստեղծում է սպաների հակաճգնաժամային խումբ և վերլուծում տարածաշրջանում տեղի ունեցող իրադարձությունները:

Հաղորդվել է նաև, որ ադրբեջանական բանակը և Թուրքիայի զինված ուժերը սկսել են զրահամեքենաների տեղափոխումը Իրանի սահման: Թուրքիայի նախագահի աշխատակազմից հայտարարել են, թե Ադրբեջանա-թուրքական հարաբերությունները չպետք է անհանգստացնեն երրորդ երկրներին։

Թուրքական լրատվամիջոցները հայտնել են, որ ի պատասխան իրանական զորավարժությունների՝ նախատեսվում է, որ Ադրբեջանի և Թուրքիայի զինված ուժերը հոկտեմբերի 5-8-ը «Անխախտելի եղբայրություն-2021» անվամբ համատեղ զորավարժություններ կանցկացնեն Նախիջևանում, որի նպատակն է զարգացնել համագործակցությունը երկու երկրների ցամաքային զորքերի միջև:

Տարածաշրջանային նախագծերի շուրջ զարգացումներ

«Անադոլու» գործակալությանը տված հարցազրույցում Ալիևը Հայաստանին խորհուրդ է տվել կարգավորել Թուրքիայի հետ հարաբերությունները, «քանի դեռ ուշ չէ»։ Ըստ նրա՝ Էրդողանի առաջարկած «3+3» հարթակը լավագույն միջոցը կլինի՝ կարգավորելու հայ-թուրքական հարաբերություններն ու խաղաղություն հաստատելու ամբողջ տարածաշրջանում։

Էրդողանը հայտարարել է, որ «Զանգեզուրի միջանցքը հնարավորություններ կբացի տարածաշրջանի համար առևտրի և տնտեսության տեսանկյունից»։ «Ադրբեջանը լայնամասշտաբ աշխատանքներ է տանում այդ միջանցքի բացման համար»,- հավելել է նա։

Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության՝ SOCAR-ի ներկայացուցիչ Իբրահիմ Ահմադովը հայտարարել է, թե Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև համաձայնություն է ձեռք բերվել գազի մատակարարման վերաբերյալ: Սակայն Ահմեդովը չի բացահայտել նոր պայմանագրի մանրամասները:

Ադրբեջանական լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ ռուսական «Лукойл» ընկերությունը բրիտանական նավթագազային «BP» ընիերությությունից գնում է «Shallow Water Absheron Peninsula» (SWAP) երկրաբանական հետախուզության ծրագրի 25% բաժնեմասը: Սպասվում է, որ գործարքը կփակվի տարվա չորրորդ եռամսյակում՝ Ադրբեջանի կառավարության հավանությունը ստանալուց հետո: Գործարքի ավարտից հետո «BP»-ն կմնա նախագծի օպերատոր՝ 25% բաժնեմասով: Երրորդ մասնակիցը ադրբեջանական SOCAR-ն է՝ 50% բաժնեմասով:

Բաքվում Պակիստանի դեսպան Բիլալ Հեյը հայտարարել է, թե Պակիստանը մտադիր է Ադրբեջանի տարածքով բեռնափոխադրումներ իրականացնել դեպի Եվրոպա: Պակիստանյան առաջին փորձնական բեռնատարներն Իրանի տարածքով Ադրբեջան կմտնեն հոկտեմբերի սկզբին:

Գերիների վերադարձի և ականապատման խնդիրների մասին

ֆրանսիական France 24 հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում Ալիևը կրկնել է, որ Ադրբեջանում ռազմագերիներ չկան։ Նա նշել է, որ պատերազմի ընթացքում գերեվարվածներին վերադարձրել են, իսկ հիմա պահվողները հետագայում են ուղարկվել։

ԵԽԽՎ մոնիթորինգի հանձնաժողովի ղեկավար եւ ԶԼՄ-ների ազատության ու լրագրողների պաշտպանության հարցերով զեկուցող Շտեֆան Շենախը կոչ է արել Ադրբեջանին վերադարձնել բոլոր հայ ռազմագերիներին:

Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽԽՎ) աշնանային նստաշրջանի ընթացքում ընդունվել է «Հայաստանի եւ Ադրբեջանի հակամարտության հումանիտար հետևանքները» զեկույցը, որի կետերըվերաբերում են սպանվածներին, անհայտ կորածներին և վիրավորներին, ռազմագերիներին, հանցագործությունների և ռազմական հանցագործությունների ու այլ անօրինական գործողությունների մասին պնդումներին:

Սեպտեմբերի 30-ին Կովսականում (Զանգելան) ադրբեջանցի զինծառայող է պայթել ականի վրա։ Ալիևը խոստացել է «ադեկվատ պատասխան», եթե Հայաստանը փոխանցի ականապատ դաշտերի հստակ քարտեզները։ Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, թե Ղարաբաղյան հիմնահարցի հետ կապված հիմնական խնդիրներն են գերիների վերադարձն ու ականազերծումը։

Այլ թեմաներ

Հետաքննող լրագրողների միջազգային կոնսորցիումի (ICIJ) կողմից հրապարակված «Պանդորայի փաստաթղթեր» անվանումով նոր օֆշորային թղթապանակի համաձայն՝ Ադրբեջանի իշխող Ալիևների ընտանիքը և նրանց համախոհները Լոնդոնում գնել են տասնյակ շքեղ տներ ՝ գրեթե 700 միլիոն դոլար արժողությամբ: Ըստ տվյալների՝ Ալիևի ընտանիքը և նրա մերձավորները 2006 թ-ից ի վեր ունեցել են 84 օֆշորային ընկերություն»։